Położenie geograficzne
Ziemia raciborska leży w dolinie górnej Odry
Sąsiadują z nią inne jednostki krajobrazowe, które razem wzięte tworzą Kotlinę Raciborsko - Oświęcimską. Tę ostatnią zamyka od południa próg Pogórza Karpackiego, od zachodu Góry Opawskie, należące do Sudetów Wschodnich, od północy granice jej stanowi próg Wyżyny Śląskiej.
Pomiędzy wymienionymi wyżej naturalnymi barierami znajdują się wyraźne obniżenia terenu nazwane, ze względu na swe znaczenie komunikacyjne, bramami. Na południe w kierunku Republiki Czeskiej prowadzi Brama Morawska, stanowiąca przejście między wyniosłościami Sudetów Wschodnich i Pogórzem Karpackim. Na północny zachód otwiera się Brama Krapkowicka, prowadząca do Kotliny Śląskiej. Na wschód wiedzie Brama Krakowska. Przez te naturalne obniżenia prowadziły najstarsze szlaki handlowe.
Kotlina Raciborsko - Oświęcimska jest zapadliskiem tektonicznym, które powstało na północnym przedpolu Karpat.
W środkowym okresie trzeciorzędu na jej teren wdarły się wody morza, napływające z południa od strony Bramy Morawskiej. Świadectwem jego wysychania i wysłodzenia są pokłady gipsu w okolicach Kietrza i Żor.
Powstanie koryta rzeki Odry wiąże się z ruchami ziemi w późnym trzecio-rzędzie.
W okresie czwartorzędu wpływ na rzeźbę terenu miały dwa kolejne zlodowacenia. Pozostawiły one po sobie ślady w postaci grubej, dochodzącej do 50 metrów warstwy piasków i żwirów, które występują na Płaskowyżu Rybnickim w okolicach Kuźni Raciborskiej, Rud i Nędzy, mniejsze ilości pod samym Raciborzem.
Lodowiec przytoczył również z terenów Skandynawii wiele głazów narzutowych. Jeden z nich z czerwonego piaskowca wydobyty przed II wojną światową w piaskowni w Wojnowicach, zdobi dzisiejszy Plac Wolności w Raciborzu. Krajobraz ziemi raciborskiej jest zróżnicowany, gdy chodzi o obszary uprawne i lasy. Znajduje to uzasadnienie w różnych typach występujących na tym terenie gleb.
Najsłabsze, mało urodzajne gleby występują na prawym brzegu Odry w dorzeczu rzeki Rudy. Porasta je zwarty kompleks lasów. Nie są to jednak dawne puszcze, które zostały w znacznej mierze wykarczowane.
Pierwotna szata roślinna zachowała się jedynie w lasach na północ od Markowic, wchodzących w skład tamtejszego Parku Krajobrazowego. Jego najciekawszą częścią jest niewątpliwie rezerwat przyrody "Łężczok", w którym spotkać można 46 gatunków roślin objętych całkowitą ochroną. Wśród nich do najciekawszych należą: kruszczyk połabski, z gatunku storczyków (jedno z czterech stanowisk w całej Polsce), kotewka wodna, inaczej orzech wodny, salwinia pływająca, czyli pa-proć wodna, a także drapieżna roślina - aldrowanda pęcherzykowata.
Na terenie Parku Krajobrazowego żyje 46 gatunków dziko żyjących ssaków spośród 90 występujących w Polsce, 6 chronionych gatunków gadów spośród 9 form występujących w kraju, 15 gatunków płazów - w tym 10 chronionych, a także 249 gatunków ptaków. Spośród tych ostatnich do najrzadszych zaliczyć należy: dziką kaczkę - hełmiatkę (jest to jedyne stanowisko lęgowe tego ptaka w Polsce), bąka - z rodziny czaplowatych, bociana czarnego, kropiatkę - z rodziny chruścieli, spokrewnioną z łyskami i orła bielika.
Na terenie Parku Krajobrazowego dominuje las naturalny, łęgowy i grądowy.
Drzewostan stanowią dęby i graby z domieszką innych gatunków. Poza jego granicami spotkać można lasy iglaste, zasadzone w XIX wieku po wykarczowaniu starych borów o strukturze mieszanej.
Na lewym brzegu rzeki Odry, w kierunku Głubczyc, dominują urodzajne gleby lessowe z okresu czwartorzędu. Były one wykorzystywane pod uprawę już w zamierzchłych czasach. Trudno spotkać tam zwarte obszary leśne. Drzewostan stanowią najczęściej zagajniki dla ochrony dzikiego ptactwa. Obszary rolne urozmaicone są smugami łąk, występujących w pobliżu Odry oraz jej le-wego dopływu - Cyny.
Wspólne raciborsko - opawskie dziedzictwo. Podręcznik do edukacji regionalnej" Norbert Mika, Sarka Belastova